- W marcu 2016 roku ówczesny minister środowiska Jan Szyszko podpisał aneks do planu urządzenia lasu dla nadleśnictwa Białowieża. Umożliwiło to znaczne zwiększenie pozyskania drewna z Puszczy Białowieskiej. Następnie zezwolono na prowadzenie wycinki w drzewostanach ponad stuletnich1, w których – zgodnie z obowiązującym planem zadań ochronnych dla tego obszaru Natura 2000, nie powinno się prowadzić gospodarki leśnej. Decyzje te były motywowane trwającą gradacją kornika drukarza. Koalicja Kocham Puszczę, podobnie jak liczni naukowcy i instytucje naukowe w Polsce i za granicą2, stała na stanowisku, że kornik drukarz jest naturalnym i kluczowym elementem ekosystemu puszczańskiego, tak samo jak występowanie martwego drewna, a wycinka stanowi poważne zagrożenie dla wyjątkowych wartości przyrodniczych Puszczy. W związku z tym koalicja zdecydowanie sprzeciwiała się planom wycinek i uważała, że decyzja ministra Jana Szyszki jest szkodliwa dla tego ekosystemu oraz niezgodna z prawem – zarówno polskim jak i europejskim3. Działania Koalicji Kocham Puszczę służyły wyłącznie ochronie Puszczy Białowieskiej przed wycinką i nie miały związku z afiliacją polityczną ówczesnych władz. Koalicja podtrzymuje swoje negatywne stanowisko na temat decyzji zwiększających wycinkę w Puszczy Białowieskiej, które zostały podjęte w latach 2016-2017. Jednocześnie przypominamy, że organizacje pozarządowe niejednokrotnie wskazywały, że prowadzenie punktowych cięć ze względów bezpieczeństwa przy zachowaniu odpowiednich procedur jest zgodne z polskim i unijnym prawem. Intensywna wycinka z lat 2016 – 2018 i punktowe usuwanie drzew zagrażających bezpieczeństwu to skrajnie odmienne działania, których porównywanie jest nieuzasadnione.
- W kwietniu 2018 r. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wydał wyrok, w którym stwierdził, że wycinka narusza unijne prawo, ponieważ została rozpoczęta bez zachowania odpowiednich procedur i stanowi zagrożenie dla zamieszkujących Puszczę zwierząt oraz siedlisk przyrodniczych chronionych przez prawo Unii Europejskiej4. Trybunał zobowiązał polski rząd do zakończenia wycinki i wycofania z obiegu prawnego dokumentów, które do niej doprowadziły. Wyrok Trybunału nie oznacza, że nie można prowadzić punktowych i starannie zaplanowanych cięć ze względów bezpieczeństwa.
- Komitet Światowego Dziedzictwa w swoich stanowiskach kilkukrotnie przypominał o konieczności zakończenia wycinek5. Komitet Światowego Dziedzictwa – ostatni raz w roku 2019 – zwrócił uwagę polskiemu rządowi na zobowiązania naszego kraju związane z ochroną Puszczy Białowieskiej, między innymi na konieczność stworzenia Zintegrowanego Planu Zarządzania Obiektem Światowego Dziedzictwa oraz – stanowiącego część tego dokumentu – planu zabezpieczenia pożarowego6. Komitet Światowego Dziedzictwa wyraźnie zaznaczył też, że wszelkie nowe plany dotyczące gospodarki leśnej w Puszczy muszą być zgodne ze Zintegrowanym Planem Zarządzania. Ponadto Koalicja Kocham Puszczę wskazuje, że strona polska w dalszym ciągu nie wdrożyła planu zabezpieczenia przeciwpożarowego, zgodnego z rekomendacjami Komitetu Światowego Dziedzictwa.
- Choć zarówno wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE jak i stanowiska Komitetu Światowego Dziedzictwa dotyczyły ograniczenia wycinek, ani Trybunał, ani Komitet, nie postulowały całkowitego zaprzestania interwencji w Puszczy Białowieskiej. Dopuszczalne są cięcia ze względów bezpieczeństwa, choć – co podkreśla UNESCO – jedynie po rygorystycznej ocenie ryzyka i nie może to oznaczać intensywnych wycinek i wywozu drewna z lasu7. Drzewa zagrażające bezpieczeństwu powinny być obalane i pozostawiane w lesie do naturalnego rozkładu. Takie rozwiązanie dobrze funkcjonuje w parku narodowym i puszczańskich rezerwatach. Obalanie drzew zagrażających bezpieczeństwu publicznemu powinno być jednak proporcjonalne do zagrożenia, co podkreślali przedstawiciele Koalicji Kocham Puszczę. Wielokrotnie zwracaliśmy na to uwagę i domagaliśmy się takich działań jeszcze przed rozpoczęciem wycinek w 20178, 9, 10. W związku z najpoważniejszą od dziesięcioleci suszą zwiększającą ryzyko pożarów lasów w całym kraju, a zatem również w Puszczy Białowieskiej, Koalicja Kocham Puszczę domaga się pilnych działań w tym obalania tych nielicznych drzew, które zagrażają napowietrznym liniom energetycznym poprowadzonym przez Puszczę, a docelowo – ukrycia tych linii pod ziemią.
- Zagrożenie pożarowe w Puszczy Białowieskiej – lesie o dużym udziale drzew liściastych oraz o charakterze naturalnym – jest mniejsze niż w monokulturach sosnowych. Dane naukowe wskazują, że duże nagromadzenie martwych świerków nie wpływa samo w sobie na zwiększenie ryzyka pożarowego w lasach11. Ryzyko pożarowe stwarzają powierzchnie trawiaste, które pojawiły się głównie na zrębach, powstałych w wyniku nielegalnych wycinek w 2017 roku. Argument o bezpieczeństwie publicznym był podczas prowadzenia wycinek w Puszczy Białowieskiej wielokrotnie nadużywany. Pretekst ten wykorzystano w latach 2016-2018, by intensywnie pozyskiwać drewno w miejscach, które ze względu na ich szczególną wartość przyrodniczą zgodnie z prawem wyłączone są z aktywnych działań gospodarki leśnej. Doprowadziło to do dewastacji wielu wartościowych fragmentów Puszczy. Pomimo rozległych wycinek w 2017 roku pominięto martwe drzewa przy drogach i w pobliżu linii energetycznych, choć wiedza o drzewach stwarzających zagrożenie jest dla Lasów Państwowych powszechnie znana, gdyż Instytut Badawczy Leśnictwa prowadzi projekt FORBIOSENSING polegający m.in. na identyfikacji poszczególnych drzew stwarzających zagrożenie12. Z tego względu Koalicja Kocham Puszczę sprzeciwiała się i sprzeciwia nadal rozległym wycinkom w Puszczy Białowieskiej motywowanym zagrożeniem pożarowym. Teraz z uwagi na ogromną suszę w całym kraju apelujemy tylko o obalenie nielicznych, starannie wybranych drzew w bezpośrednim sąsiedztwie linii energetycznych, których samoistny upadek mógłby uszkodzić instalacje i spowodować pożar. To dwie różne kwestie i przedstawianie ich w sposób sugerujący, że zmieniliśmy zdanie, jest całkowicie nieuzasadnione.
- Jednocześnie Koalicja Kocham Puszczę po raz kolejny podkreśla konieczność podjęcia działań, które zwiększą zabezpieczenie Puszczy przed pożarami. Działania te zostały wskazane w wysłanym 30 kwietnia br. liście Koalicji Kocham Puszczę do ministra środowiska Michała Wosia13, a także w uwagach, które Koalicja Kocham Puszczę zgłosiła do projektów planów urządzenia lasu dla nadleśnictw puszczańskich w maju 2019 roku14. Najważniejsze postulaty Koalicji Kocham Puszczę dotyczące zwiększenia bezpieczeństwa pożarowego to:
– Obalenie, zgodnie z obowiązującymi planami urządzenia lasu i przy zachowaniu odpowiednich procedur, drzew zagrażających liniom energetycznym (a w dalszej perspektywie – poprowadzenie tych linii pod ziemią);- Przygotowanie wymaganego przez obowiązujący Plan Zadań Ochronnych Natura 2000 programu retencji polegającego na budowie urządzeń piętrzących na ciekach;
– Przywrócenie odpowiedniego stanu istniejącym obiektom retencyjnym i zablokowanie rowów odwadniających;
– Doposażenie jednostek straży pożarnej w rejonie Puszczy;
– Zakończenie prac nad “Planem przeciwpożarowego zabezpieczenia i gaszenia pożarów lasu dla polskiej części Transgranicznego Obiektu Światowego Dziedzictwa Białowieża Forest” i jego wdrożenie.
Koalicja Kocham Puszczę wyraża nadzieję, że zaprezentowane powyżej stanowisko będzie podstawą do rzetelnego prezentowania w mediach poglądów koalicji na kwestie ochrony Puszczy Białowieskiej.
Kontakt:
Sylwia Szczutkowska, Stowarzyszenie Pracownia na rzecz Wszystkich Istot, tel. 512281664, e-mail: [email protected]
Przypisy:
1. Decyzja Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych w sprawie usuwania drzew zasiedlonych przez korniki oraz pozyskania drzew powodujących zagrożenie bezpieczeństwa publicznego i pożarowego, we wszystkich klasach wieku drzewostanów w nadleśnictwach Białowieża, Browsk, Hajnówka (ZU.6004.1.2017) http://www.lasy.gov.pl/pl/pro/publikacje/biuletyn-informacyjny-lasow-panstwowych/2017/bilp-6-2017, str. 11
2. Wybrane stanowiska instytucji naukowych na temat wycinek w Puszczy dostępne są na stronie https://kochampuszcze.pl/informacje/#6
5. https://whc.unesco.org/en/list/33/documents
6. https://whc.unesco.org/en/decisions/7478
7. https://whc.unesco.org/en/decisions/7478
8. https://storage.googleapis.com/planet4-poland-stateless/2019/06/8b6da45b-8b6da45b-raport_patrole_lesne.pdf (strony 30-32)
9. https://puszcza-bialowieska.blogspot.com/2016/03/dlaczego-nadl-biaowieza-zwleka-z.html
11. Andrus R.A et al. 2016. Fire severity unaffected by spruce beetle outbreak in spruce-fir forests in southwestern Colorado. Ecological Applications 26: 700-711; Szczygieł R., Kwiatkowski M. Kołakowski B. 2016. Zagrożenie pożarowe Puszczy Białowieskiej. BiTP 43(3):143H160
12. Stereńczak, K., Kraszewski, B., Mielcarek, M., Piasecka, Ż., (2017). Inventory of standing dead trees in the surroundings of communication routes – The contribution of remote sensing to potential risk assessments. Forest Ecology and Management, 402, 76-91. doi 10.1016/j.foreco.2017.07.018
14. http://www.wwf.pl/sites/default/files/2019-05/uwagi%20i%20wnioski%20_%20PULe%20PB2019.pdf
